Web 3.0, Blokzincir ve Kripto Para
--
Web 3.0 nedir?
Web 1.0, internette tek yönlü bilgi akışının gerçekleştiği online bir kütüphane diyebiliriz. Bize sunulan bilgileri sadece okuyabiliyorduk. İçeriklere yorum yapma yetkisine sahip değildik.
Web 2.0'ı da Blog siteleri, Facebook, Twitter, YouTube uygulamaları gibi düşünebiliriz. Bilgiyi düzenleyip paylaşarak, içeriklere de yorum yapıp diğer kullanıcılarla sosyal etkileşime girebildiğimiz dönemdir.
Web 1.0‘daki aracılar sunuculardı. Web 2.0‘da bu sunucuların yerini platformlar aldı ve sadece kayıt olarak iletişim kurar hale geldik. Peki aracı olmadan internet üzerinden biriyle iletişime geçmek mümkün mü? Bu noktada da Web 3.0 devreye giriyor.
Web 3.0, herhangi bir aracı olmadan merkeziyetsiz bir bağlantı kurmaya olanak sağlıyor. Bir şarkı dinlediğinizde, bir haber okuduğunuzda ya da herhangi bir içeriğe ulaşıp bundan faydalandığınızda, bunun ücreti uygulamalara gitmiyor. Çünkü içerik sahipleri, oluşturdukları eseri direkt olarak kullanıcıya ulaştırıyor ve arada herhangi bir aracı olmuyor.
Web 3.0, Metaverse için de bir altyapı niteliğindedir. Gerçek dünyada çok sevdiğiniz bir sanatçının canlı konserine katılmak istediğinizi düşünün. Farklı şehirde hatta farklı ülkede olsanız bile sanal dünyada avatarınız ile konsere katılıp arkadaşlarınızla eğlendiğinizi hayal edin. Kısacası Web 3.0, ‘internetin yeni evrimidir’ diyebiliriz.
Blokzincir Teknolojisi nedir?
Blokzincir, Web 3.0'ın temelinde yatan kriptografi yani şifreleme üzerine kurulu teknolojidir. Sınıfınızda herkesin bir arkadaşına mesaj göndermek istediğini hayal edin. En arka sıradan en ön sıraya bu mesajı gönderemezsiniz. Hocanıza yakalanma riskiniz var. Sınıf arkadaşlarınızın da bu mesajı iletmek için bir çıkarı yok. Hele ki mesajı kendileri okuyamayıp sizinle alay etmek için kullanamayacaklarsa. Ya bu mesajı iletmek için bir teşvik yaratırsak? Herkesin birbirine gönderebileceği özel olarak şifrelenmiş mesajları, bloklar halinde dizilersek ve elden ele dolaştırırsak? Böylelikle herkes sınıftaki her istediği kişiye mesajını iletebilecek olursa şifreli mesajlar zinciri birinden diğerine geldiğinde sadece doğru şifre kırıcı anahtara sahip olanlar spesifik mesajları okuyabilirler. Diğer mesajları okuyamazlar. Okumaları gereken mesajı okuduktan sonra kendi mesajlarını veya cevaplarını bu zincire şifreli bir şekilde ekleyip bir sonraki kişiye iletebilirler. Her yeni mesaj önceki mesajların üzerine eklendiği için ve eski mesajlar da silinmediği için de mesaj zinciri giderek uzayacaktır. İşte şifrelenmiş mesajlardan oluşan bu zincire blokzincir denir.
Blokzincirin en önemli özelliklerinden biri de veri ve bilgi depolama işini merkeziyetsiz hale getirmesidir. Kredi kartlarımız ile ilgili bilgilerimiz, özel şifrelerimiz ve hesap bilgilerimiz gibi diğer her türlü hassas bilgi bir yerlerde kurumların sunucularında saklanıyor. Bu sunucularda her an bilgisayar korsanlarının hedefinde oluyor.
Yakın zamanda yemek sipariş ettiğimiz bir uygulamanın tüm kullanıcılarının telefon bilgilerinden adres bilgilerine kadar tüm hassas bilgileri çalındı. Hatta bazı devlet destekli uygulamalardan kaynaklanan güvenlik açığı ile kimlik numaralarımıza dahi ulaştılar. Bilgisayar korsanları bu veri depolarının güvenlik duvarını her an yıkmaya çabalayarak bilgilerimize ulaşmaya çalışıyorlar. Bu çok normal çünkü eğer bir veriyi tek bir depoda saklarsanız hedefi tek bir noktaya odaklamışsınız demektir. O hedefe ulaşıldığı anda sahip olduğumuz her şeyi bir anda yitirebiliriz. Veri deposu tek bir noktada değil de dünyanın her yanına dağıtılmış kriptografi metodlarıyla şifrelenmiş ve tek bir tanesinin deneme/yanılma yoluyla kırılmanın milyarlarca yıl süreceği şekilde korunmuş bir biçimde saklanırsa eğer veriler için tek bir hedef olması sorunu da ortadan kalkmış oluyor. İşte blokzincir, bunu sağlayabilen müthiş bir teknolojidir. Bunun hem dijital ortamda olması hem de güvenli, hızlı ve ucuz bir şekilde yapılabilmesi çağımızın en önemli teknolojisi haline getiriyor.
Kripto Para nedir?
Öncelikle kripto paralar ile blokzincir teknolojisi farklı şeylerdir. Kripto paralar, blokzincir teknolojisi üzerine kurulmuştur. Bitcoin, blokzincirin potansiyelini göstermek amacıyla hayata geçirilen ilk projedir. Bitcoin dışındaki tüm kripto paralara da alternatif coin veya altcoin denilmektedir. Blokzincirin illa parasal sistem için kullanılması gerekmediğini temel mantığın diğer tüm sistemler için geçerli olduğunu ve blokzincirin kripto paradan çok daha fazla geniş bir kullanım alanı olduğunu unutmamak gerek.
Bitcoin gibi para birimlerinde blokzinciri oluşturan bloklara yazılan şey kimin kime ne kadar para gönderdiği veya hangi finansal işlemin yapıldığıdır. Bir nevi bakkal defteri gibi düşünebiliriz. Sınıfınızdaki arkadaşınıza gönderdiğiniz mesajı şifreleyip bloklara yüklerken kripto paralarda da kişiden kişiye işlem bilgilerini şifreleyip bloklara yüklüyoruz. İşlem bilgileri şifreli olduğu için gönderilen kripto parayı da sadece gönderilen kişi alabiliyor. Neden? Çünkü az önceki sınıftaki mesajlaşma örneğinde de sözünü ettiğim gibi şifre kırıcı anahtara sadece gönderen ve alıcı sahip. Üçüncü bir kişi bu şifreli gönderimi kırıp da parayı alamıyor. Tam da bu kırılamaz şifre kullanımından ötürü bir kişinin bir diğerine para gönderebilmesi için ne bankaya gerek oluyor ne de herhangi bir kişi veya kuruma güvenmek zorunda kalıyor. Bi yerde hiç kimsenin paramızı çalmayacağından emin olmak gibi düşünebiliriz.
Kripto paralar, arkasında herhangi bir şekilde patron olmayan, bir yazılımla nasıl üretilebileceğini ve kimlerin bu üretime katkı sunabileceği önceden belirlenmiş bir yeni nesil merkeziyetsiz finans sisteminin araçlarıdır. Dijital para ve kripto para ayrımına gelecek olursak, merkez bankaları blokzincirden feyz alarak merkeziyetsiz olamayacak kendi tekellerinde olan dijital paraları yapıyorlar. Kripto para merkeziyetsiz ve patronsuz, dijital para ise merkezi ve patronludur. Bu patron bir şirket olabilir veya merkez bankasının kendisi olabilir.
Kripto cüzdanlar nedir? 👛
Kripto para cüzdanları, halka açık ve özel anahtarları depolayan, kripto para transferine izin veren fiziksel, yazılım veya donanım araçlarıdır. Metamask, Trust Wallet, Ledger gibi cüzdanlar bunlara örnektir. Farklı bankalardaki TL hesaplarımızın farklı IBAN adresleri olması gibi her bir kripto paranın da cüzdanlarımızda ya da merkezi borsalarda farklı bir adresi vardır. Bu adresler genellikle harflerden ve rakamlardan oluşan uzun bir seri ile ifade edilirler.
Kripto para madenciliği nedir? ⛏
En temel tanımıyla, özel yazılım ve donanımlara sahip cihazların, karmaşık problemleri çözerek kripto para transfer işlemlerini onaylaması ve bunun sonucunda yeni üretilen kripto para ile ödüllendirilmesidir. Teoride, bir bilgisayara ve internete sahip olan herkes madencilik yapabilmektedir. Günümüzde bu iş için bilgisayarla donatılan çiftlikler yer almaktadır. Bunlar ise bilgisayar donanımı bulma zorluğunu, elektrik tüketimindeki artışı ve çevreye etkisi gibi sorunları beraberinde getirdi.
Devletler, kripto paraları yasaklayabilir mi? 🏦
Blokzinciri ve kripto paraları yasaklamak, interneti yasaklamaya benzer. Hali hazırda kripto paralara karşı biraz temkinli bir bakış ve yaklaşım var. Bu daha çok kripto para fiyatlarının aşırı oynamasından kaynaklanıyor. Burada merkez bankaları ve devletler yatırımcıların mağdur olma riskini ön plana çıkarıp burada önlem alma gerekliğini vurguluyorlar. Eğitim bu mağduriyetleri engeller, kripto paraların yasaklanması ya da kullanımlarının azaltılması değil.
İkinci sebep, kara para aklamada veya terörün finansmanı gibi işlerde bir araç olarak kullanımının olması sebep gösteriliyor. Kabahat kripto paralarda değil. Dünyanın en çok bu karanlık işlerde kullanılan parası yine tanım itibariyle rezerv paradır, dolardır. En çok kullanılan para hangisi ise bu işlerde o kullanılır. Doları yasaklamamız nasıl bu işin önüne geçmezse kripto paraları yasaklamamız da bu işin önüne geçmez. Burada da yine yapılması gereken bu karanlık işleri aracı kılanların tespit edilmesi ve onlara yaptırım uygulanmasıdır. Kripto paraların önünün kesilmesi değil.
Aklınıza takılan soruları Telegram gruplarımızdan sorabilirsiniz. Sonraki yazımızda görüşmek üzere!
Dipnot:
Burada yazılanlar yatırım tavsiyesi içermemektedir. Sadece rehber olmak amacıyla yazılmıştır. Herkes kendi risk yönetimi ve portföyünden sorumludur.
